Samen optrekken
Pastoraat is ontmoeten. Maar, wat is nu eigenlijk een ontmoeting? Twee verhalen uit de bijbel kunnen ons helpen. Het verhaal van de Emmaüsgangers en het verhaal van Jezus bij de bron in gesprek met een Samaritaanse vrouw. Kernzinnen bij het eerste verhaal zijn: Met elkaar in gesprek. Het uitwisselen van elkaars gedachten. In dialoog met elkaar een gelijkwaardige en wederkerige relatie aangaan.
Bij de bron
Het tweede verhaal. Jezus bij de bron van Jakob. In gesprek met een vrouw uit Samaria. Jezus sluit aan bij de situatie van het moment. De omgeving, context speelt hier mee. Een vertrouwde omgeving voor de vrouw. Een alledaagse handeling: water putten. En bij die handeling sluit Jezus aan. Vertrouwen winnen doe je door de ander serieus te nemen. Oprechte belangstelling te tonen, zonder voorwaarden. Belangeloos. En de ander in zijn/haar waarde laten. Het zijn ingrediënten voor een goed gesprek, echte ontmoeting.
Tot de kern komen
Tot de kern komen is een boek van Johan Smit. Hij beschrijft vier lagen in het gesprek. De lagen ‘helpen’ tot de kern van een geloofsgesprek te komen. De eerste laag is de laag van de feiten. Naar de tweede laag te komen. De laag van de gevoelens. De derde laag. Dat is de laag van de levensbeschouwing.
Verlangen
‘Wat is jouw verlangen als het gaat om je relatie met de Heere God? Hoe word je gevoed in die relatie? Wat betekent geloof voor jou persoonlijk in je studie, werk en gezin? Het zijn vragen die raken aan de vierde laag, de laag van de spiritualiteit, zoals Johan Smit deze laag noemt.
Praktische tips
Graag wil ik nog enkele praktische tips doorgeven, vaardigheden voor het gesprek. Neem de tijd je goed voor te bereiden voor het gesprek, de ontmoeting. Zoek de stilte op als dat mogelijk is en bidt de Heere God om wijsheid, kracht en moed. Bedenk dat er bij de voorbereiding en het nadenken over verwachtingen valkuilen zijn zoals:
- Ik ben vol van mezelf en er is weinig ruimte voor de ander;
- Ik voel me moe en gespannen;
- Ik heb onvoldoende tijd genomen me voor te bereiden;
- Ik verwacht teveel van de ontmoeting en realiseer me, en hou er rekening mee, dat het gesprek wel eens totaal anders kan uitpakken;
- Ik ben attent op signalen die mensen uitzenden, waaruit blijkt dat zij behoefte hebben aan b.v. hulp en contact; omgevingsfactoren kunnen ook signalen zijn;
- Over de laag van de spiritualiteit: Laat je verrassen waar de Geest je brengt
Verstaan
Echt luisteren is moeilijk. Je moet niet alleen horen wat de ander zegt, maar je moet ook horen wat er tussen de woorden verstopt zit, welke gevoelens er onder de woorden zitten, of juist het tegengestelde gevoel dat als onderstroom meespeelt. Je probeert iets te verstaan van het levensgevoel van degene die je iets toevertrouwd.
Verstaan speelt zich af op minstens drie niveaus: het niveau van de oren en de taal (kan ik het verhaal volgen), het niveau van de gevoelens (iets geeft verdriet, zorg, onmacht) en het niveau van de zingeving (een bepaalde gebeurtenis geeft perspectief, hoop, verdieping in het geloof)
Luisteren doet ook iets met jezelf. Het verhaal van de ander roept van alles bij je wakker: instemming, afkeuring, verontwaardiging, medelijden, herkenning. Zorgvuldigheid en respect in de omgang met de ander en jezelf, zijn dan van grote waarde. Belangrijk is vooral: wees jezelf!
Aanvaarden en empathie zijn van belang. Aanvaarden is iemand accepteren zoals hij/zij is. Dat geeft veiligheid. Empathie is invoelen. Je proberen zoveel mogelijk in de ander in te leven en aan te voelen hoe bepaalde dingen voor hem of haar zijn. Wees optimaal betrokken met maximale afstand. Neem de gevoelens van de ander niet over, maar blijf een tegenover. Als er vertrouwelijke zaken aan de orde komen, bedank dan voor het gestelde vertrouwen.
Reflectie
Reflecteer naar aanleiding van de ontmoeting. Als ik reflecteer, buig ik me terug over mijn eigen rol in het gesprek. Als ik de moed heb over mijn eigen denken, voelen, willen en handelen te reflecteren, kan ik meer voor de ander betekenen. Reflecteren is meer dan (na) denken. Reflecteren is goede vragen aan jezelf stellen. ‘Waarom is deze ontmoeting goed te noemen, of anders gegaan dan ik verwacht had? Of waarom juist niet? Hoe zat ik als persoon zelf in de ontmoeting? Nico van der Voet schrijft: ‘Een ontmoeting is even oplopen met mensen op hun geloofs- en levensweg. Het is niet wandelen in het vrije veld. Het is wandelen op heilige grond. Samen met degene die je ontmoet, verkeer je even in de ruimten van het heilige huis van God.’
Aart Peters
Freelance docent/trainer Protestantse Kerk in Nederland
a.peters@filternet.nl
Tel.06-46763048