Wanneer het leven voltooid voelt

Recensie ’12 artikelen over voltooid leven’

‘Voor mij hoeft het zo niet meer’, zei de vrouw. De opeenstapeling van ouderdomskwalen maakte het leven van alle dag voor haar tot een opgave. Haar gezichtsvermogen was zo achteruit gegaan dat zij nauwelijks nog kon lezen. Vanwege ernstige doofheid was er slechts moeizaam een gesprek met haar te voeren en vanwege een chronische vermoeidheid was zij gekluisterd aan een rolstoel. Hoewel zij niet klagerig van aard is, verzuchtte ze tegen een vrijwilligster uit de kerk: ‘Het leven valt me zo zwaar. Eigenlijk ben ik er wel klaar mee.’ De vrouw die bij haar op bezoek was, had maar gedaan alsof zij het niet gehoord had. Ze wist ook niet goed hoe ze moest reageren.

Pastorale zorg als het leven voltooid voelt
Dit voorval is bedacht, maar zal voor menig ouderenbezoek(st)er herkenbaar zijn. Hoe ga je om met ouderen wier leven voltooid voelt omdat elk levensperspectief ontbreekt? Pasklare antwoorden zijn er niet, omdat ieder mens uniek is. Tóch is daarmee niet alles gezegd. Kortgeleden verscheen een boekje met de titel ’12 artikelen over voltooid leven’, dat de bezinning en meningsvorming over dit complexe onderwerp wil bevorderen. Twaalf deskundigen schrijven vanuit hun eigen professie in bondige, goed leesbare artikelen over deze aangrijpende problematiek. Zij schrijven vanuit het geloofsbesef dat het leven een geschenk van God is en daarom Hém toebehoort. Vanaf het allereerste begin heeft Hij ons geplaatst in de relatie tot Zichzelf, tot die van ouders en anderen. Daarom hebben wij niet het recht die relaties eigenmachtig te verbreken. Deze geloofsovertuiging wordt afgeleid vanuit bijbels-theologische gegevens. Zo schrijft Dr. W. de Bruin in zijn mooie bijdrage naar aanleiding van Psalm 31:16: ‘Samengevat: alle tijden van ons leven, van mooi tot soms bitter moeilijk, ze zijn in Gods hand. Ze vallen er niet uit. Jij valt er niet uit. Dat geeft de tijden van ons leven een beslissende zin. Laat Hij het dan maar voltooien.’ (blz. 78) Dr. H. van der Meulen verwoordt deze geloofsovertuiging als volgt: ‘Naar christelijk besef bestemt de mens de tijd van heengaan niet zelf. Leven en sterven liggen in Gods hand. De houding die hierbij past, is het afwachten van het einde. In deze wachtkamer wordt de ander niet alleen met medische zorg omringd, maar juist ook met existentiële en spirituele zorg.’(blz. 110) In dit citaat, dat de inhoud van het boekje goed weergeeft, komt naar voren dat het onze opdracht is om ook vanuit het pastoraat naar deze lijdende mens om te zien en ons uiterste best te doen de ander daarin nabij te zijn. In dat verband doet hij een aantal handreikingen waarmee ouderenbezoek(st)ers hun winst kunnen doen. Bijvoorbeeld dat omzien naar deze lijdende medemens inhoudt dat we hem of haar bijstaan in het proces van overgave. Dat wil zeggen, helpen om te leren omgaan met verlies en sterfelijkheid, het besef bevorderen dat het eindige menselijke leven verbonden is met het Geheim dat wij ‘God’ noemen, en het levens(einde) in de handen van deze God te leggen.’ (blz.109) Met name deze bijdrage ervaar ik als behulpzaam in de pastorale omgang met broeders en zusters wie leven voltooid voelt. Daarom de uitnodiging: neem deze handreikingen ter harte en probeer van daaruit kwetsbare levenshulp te bieden aan deze lijdende mens. Door respectvol en geduldig te luisteren en ruimte te geven aan de donkere gevoelens die zich onweerstaanbaar aan hem of haar opdringen. Om zo nabijheid te creëren en van daaruit uitzicht te bieden op de onvergankelijke erfenis die God voor de gelovigen bereid heeft, 1 Petrus 1 vers 3.

Stervenshulp als het leven voltooid voelt
In verschillende bijdragen wordt aandacht besteed aan de discussie die op dit moment gevoerd wordt over een wettelijke regeling voor levensbeëindiging wanneer het voltooid voelt. Deze discussie komt niet uit de lucht vallen. Ze heeft te maken met maatschappelijke ontwikkelingen, zoals nadruk op individualisme, autonomie, zelfbeschikking, mondigheid en zelfontplooiing en op grond daarvan met de roep om een nieuwe euthanasiewet die levensbeëindiging bij voltooid leven moet
legaliseren. De initiatiefwet ‘Waardig Levenseinde’ van Pia Dijkstra (D66), waarin zelfbeschikking centraal staat, wil ouderen wier leven voltooid voelt de mogelijkheid bieden om met hulp van een levenseindebegeleider hun leven te beëindigen. Het rapport van de door de regering ingesteld commissie-Schnabel maakt echter duidelijk dat zo’n nieuwe wet overbodig is. In haar bijdrage stelt drs. E. Wiegman indringende vragen bij deze initiatiefwet. Het is aanbevelingswaardig om op de hoogte te blijven van wat er speelt in deze maatschappelijke discussie. Dit boekje is daarbij een goede gids.

Ds. H.G. de Graaff

N.a.v ’12 artikelen over voltooid leven’ onder redactie van Henk Post en Bert van Veluw, Utrecht 2020, 133 bladzijden, € 13,99.

< Terug naar alle artikelen